Waloryzacja zabytku jest jedną z najważniejszych prac analitycznych. Waloryzacja jest procesem niezbędnym do prawidłowego wykonania projektu, a następnie zakresu i rodzaju robót budowlanych przy zabytku, sposobu prowadzenia prac.
Waloryzacja jest poprzedzona badaniami konserwatorskimi. Jest wykonywana w formie graficznej i określa elementy pierwotne o wartości zabytkowej, elementy późniejsze o wartości zabytkowej i elementy późniejsze bez wartości zabytkowej. Bezpośrednim następstwem waloryzacji jest stworzenie postulatów konserwatorskich. Jak nietrudno się domyślić, elementy o stwierdzonej wartości zabytkowej należy w toku robót budowlanych bezwzględnie zachować i wyeksponować jako najbardziej wartościowe.
Aby w dużym uproszczeniu wyjaśnić na czym rzecz polega, posłużę się poniższym przykładem – kamienicą na skrzyżowaniu ul. Koszykowej, Emilii Plater i Noakowskiego w Warszawie.
Kamienica przy ul. Koszykowej 70 w Warszawie w stylu wczesno modernistycznym została wybudowana tuż przed I wojną światową - w 1910 roku. Dziś nie wygląda najpiękniej, ale też i nienajgorzej – elewacje po remoncie, nie posiadają ubytków.W trakcie badań konserwatorskich, a dokładniej w trakcie przeszukiwania zbiorów archiwalnych, udało się natrafić na przedwojenne zdjęcia, ukazujące kamienicę przed II wojną światową.
Na pierwszy rzut oka można stwierdzić, że oryginalna bryła posiadała inne proporcje.
Z powyższych zdjęć można coś wywnioskować i pokusić się o rekonstrukcję najwyższej kondygnacji. Z uwagi na to, że rekonstrukcja kończy się tam, gdzie zaczyna się domysł – materiały w tym przypadku stanowiące pewien dowód, powinny zawsze być możliwie najwyższej jakości. W tym przypadku na podstawie starych fotografii możemy określić formę oryginalnego dachu, formę balustrad balkonowych, boniowanie wykuszy, liczbę kwater w oknach, czy podział okien szprosami.
Po wyciągnięciu wniosków konserwatorskich z badań i waloryzacji, możemy ustalić postulaty konserwatorskie, dzięki którym oryginalna substancja zostanie zachowana, a bryła i elewacje zyskają wygląd możliwie bliski oryginałowi.
W związku z powyższym, kamienica wygląda obecnie tak:
Postulaty konserwatorskie powinny wyglądać tak:
