Co to są badania architektoniczne i w jakim celu się je wykonuje?
Badania architektoniczne stanowią niezbędne opracowanie dla obiektów znajdujących się w rejestrze zabytków, a dla których planowane są prace budowlane.
Zabytkowe budynki w przeważającej większości, były na przestrzeni lat rozbudowywane, nadbudowywane, czy przebudowywane. Badania określają chronologie powstawania kolejnych części obiektu. Ustalają pierwotne gabaryty, formę, oraz materiały budowlane i techniki w jakiej powstały, a także jak i kiedy były następnie przebudowywane. Badania stanowią dokument, na podstawie którego możliwa jest właściwa waloryzacja poszczególnych części budynku. Na tej podstawie urząd konserwatorski ustala zakres ochrony obiektu, lub jego elementów, a następnie tworzy wytyczne dla planowanych robót budowlanych na obiekcie. Rezultatem jest właściwe przeprowadzenie prac projektowych, a następnie budowlanych, dzięki czemu finalnym efektem jest budynek z prawidłowo wyeksponowanymi wartościami zabytkowymi – ponowne „odkrycie” jego piękna, jako świadectwo minionych epok.
Uwaga: W większości „pospolitych” zabytków nie wszystkie elementy są wartościowe. Często na budynkach są wtórne elementy, bez wartości. Nierzadko budynki zabytkowe były w niewłaściwy sposób remontowane. Jeśli na obiekcie są na przykład balustrady, weźmy na to zamontowane na balkonach w okresie PRL, powinniśmy podpierając się badaniami, a konkretnie wykonaną kwerendą archiwalną, wymienić je na wzór historycznych.
Badania architektoniczne powinny być wykonane dla każdego zabytkowego budynku obligatoryjnie. Jest to obowiązek właściciela obiektu, wynikający z obowiązku opieki nad zabytkiem. Jeśli dla obiektu nie były przeprowadzone rzetelne badania, a chcemy przeprowadzić choćby najmniejszy remont, to brak rzetelnych badań uniemożliwia uzyskanie zgody urzędu konserwatorskiego na prowadzenie robót budowlanych przy obiekcie zabytkowym. Badania stanowią podstawę do prac projektowych, ale na projekcie się nie kończą i powinny być prowadzone również w trakcie robót budowlanych.
Na przeprowadzenie badań architektonicznych musimy uzyskać zgodę właściwego miejscowo Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
W praktyce, na podstawie badań architektonicznych, określane są postulaty konserwatorskie i tworzone wytyczne do przeprowadzenia prac budowlanych, ujęte w wydanym przez WKZ pozwoleniu na prowadzenie robót budowlanych przy zabytku.