Badania konserwatorskie mają na celu zebranie wszystkich informacji na temat naszej zabytkowej nieruchomości. Stanowią pierwszy etap opracowywania wszelkich dokumentacji projektowych. Na wykonanie badań konserwatorskich potrzebujemy uzyskać zgodę Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, z uwagi na to, że w ich skład wchodzą również badania niszczące - ingerujące w zabytkową substancję. Po otrzymaniu pozwolenia i przeprowadzeniu badań, uzyskamy pełną wiedzę o obiekcie. Kompleksowe badania konserwatorskie z reguły składają się z badań stratygraficznych, badań mykologicznych, oceny stanu zachowania badanych elementów. Na tej podstawie możemy wykonać waloryzację elementów obiektu, oraz wykonać program prac konserwatorskich.
Badania stratygraficzne są badaniami niszczącymi obiekt. Polegają na wykonaniu odkrywek na ścianach i pobraniu próbek warstw znajdujących się na murze. W tym celu typuje się newralgiczne miejsca do ich pobrania, po czym wykonuje sondy, lub odkrywki pasowe. Próbki są pobierane do badań laboratoryjnych – są zatapiane w żywicy, a następnie wykonuje się naszlify. Pod mikroskopem są wykonywane zdjęcia do analizy. Zdjęcia makroskopowe przedstawią wszystkie kolejne warstwy tynków, czy przemalowań. Na podstawie analizy struktury tynków i farb, oraz podpierając się doświadczeniem, wiedzą z zakresu historii sztuki, analizami historycznymi, archiwaliami, jesteśmy w stanie z dużą dokładnością określić w jakich latach przeprowadzane były kolejne remonty obiektu i jakie były kolory stosowanych farb. Dzięki badaniom stratygraficznym, możemy określić kolorystykę obiektu sprzed lat. Dodając do tego analizę z przeprowadzonej kwerendy archiwalnej, mamy duże możliwości, aby podjąć się rewaloryzacji i przywrócić wygląd zabytku do stanu z określonych lat – najlepiej tych, z których zachowało się najwięcej materiałów dokumentujących stan i formę obiektu.
Badania mykologiczne polegają na analizie poziomu zawilgocenia i rozwoju grzybów w obiekcie. Badania mają na celu określenie zaistniałych zawilgoceń, ich wpływ na korozję biologiczną elementów budynku, oraz zdiagnozować przyczyny, z powodu których wilgoć występuje. Na podstawie badań mykologicznych, formułowane są wnioski i zalecenia, dzięki którym możliwe będzie przywrócenie użytkowej wartości obiektu.
Aby uzyskać pozwolenie na wykonanie badań konserwatorskich musimy złożyć wniosek, w formularzu którego należy podać dane wnioskodawcy, wskazać obiekt – m.in. adres, numer działki, numer księgi wieczystej, oraz opisać zakres planowanych badań, ze wskazaniem, jaki będą miały wpływ na nasz zabytek. Zazwyczaj jest to ten sam formularz, który składamy w przypadku uzyskania pozwolenia na prowadzenie robót budowlanych przy zabytku. Wniosek różni się tym, że w przypadku badań nie załączamy załączników.